De energiereuzen kunnen hun vreugde nauwelijks bedwingen: het Europees Hof laat de verantwoordelijkheid voor het toelaten (of niet) van kolencentrales bij de overheid. Het is een politieke kwestie. Dat leidt tot een aantal vragen en observaties. Een opiniestuk van Marten Wiersma.
In de eerste plaats: wie moeten van de Nederlandse regering nu minder zwavel en stikstof uitstoten om de Europese doelstellingen (het NEC-plafond) te halen? Andere sectoren: chemie, metaal etc. zullen moeten inschikken. De stroom van de kolencentrales gaat naar het buitenland vanwege het Nederlandse productie-overschot. En we exporteren ook milieuruimte naar Duitsland. Niet alleen slecht voor het milieu, ook voor de Nederlandse economie.
In de tweede plaats: waarom komen die kolencentrales ook al weer?. Was dat niet vanwege een sterke lobby van de grootverbruikers in de industrie waarvoor Brinkhorst destijds zwichtte? Die kolencentrales moeten voor goedkope basislast zorgen. Met hetzelfde argument steunt minister Verhagen het Zeeuwse DELTA in haar streven naar een kerncentrale: die levert ook basislast. Ook die stroom zal naar Duitsland gaan, zie de betrokkenheid van het Duitse RWE, die vanwege gebrek aan koelwater geen capaciteit in Duitsland kan bouwen. Hoeveel basislast hebben we eigenlijk nodig??
In de derde plaats: waarom zoeken we in alle hoeken en gaten van de wereld naar gas? Maria van der Hoeven verbleef in Iran en Algerije op zoek naar gas voor de Nederlandse ‘gasrotonde’, Shell zoekt het nu in Rusland, waarvan we juist minder afhankelijk wilden worden, ook een argument van de voorstanders van kernenergie. De Britten gaan naar schaliegas boren in Brabant, en onze kroonprins is van mening dat we wel voorzichtig moeten zijn met de gaswinning op Groenland en omstreken. Zouden we het gas niet inzetten voor de transitieperiode naar een duurzame energievoorziening? Hoeveel hebben we dan nodig, welke maatschappelijke prijs moeten we daarvoor betalen?
In de vierde plaats: Veel grote bedrijven en sectoren in Nederland, de chemie voorop, formuleren ambitieuze doelstellingen m.b.t. energie-efficiëncy, waarbij reductiedoelstellingen van tientallen procenten worden geformuleerd. De vraag is hoe zich dat verhoudt tot de werkelijkheid waarin er én meer kolen én meer gas én meer kernenergie beschikbaar komt. Mochten de doelstellingen van de bedrijven worden waargemaakt, dan is er nóg meer energie beschikbaar voor de export, en blijven de reststoffen: CO2, SO2, NOx, radio-actief afval en restwarmte in Nederland achter. Een bijzondere vorm van industriepolitiek.
In de vijfde plaats: wilden we ooit niet naar duurzame energie? Wilde de Nederlandse regering geen ‘Green Deal’ met de samenleving? Verhagen zamelt nu de ideeën en projecten in. Maar stopt met de stimulering van zonne-energie, zuinige auto’s, de toekomst van windparken op zee lijkt zorgelijk, getijdenenergie wordt met woorden omarmd, niet met daden.
Het heeft er alle schijn van dat de Nederlandse regering alles op alles zet om de energievoorziening op de oude, vertrouwde maar achterhaalde leest te blijven schoeien. Daarmee wordt de Nederlandse economie op achterstand gezet. Wij moeten het niet hebben van goedkope grondstoffen, we moeten het hebben van slimme oplossingen, innovatie en vergroening. In Europa, in de wereld. En dat kunnen we in Nederland: slimme mensen zat, voldoende draagvlak in de samenleving om het te doen, en aan ideeën geen gebrek.
Er zijn heel veel redenen om het energiebeleid drastisch om te gooien, en een werkelijk transitiebeleid uit te stippelen. Met name het georganiseerd bedrijfsleven moet verder kijken dan deze kabinetsperiode: zij zullen Verhagen en de zijnen moeten inspireren en kritiseren: kan VNO/NCW met droge ogen blijven beweren dat het een goede zaak is dat Nederland over enkele jaren een grondstoffenleverancier is geworden waarbij de afvalstoffen in Nederland blijven? Nederland verdient een offensiever strategie. En daarmee verdienen we meer.
_____________________________
Marten Wiersma was gedeputeerde economie, energie en milieu in Zeeland