Ontpolderen blijft vooralsnog als een zwaard van Damocles boven de Westerschelde hangen. De Nederlandse regering heeft de afgelopen weken in Brussel uitgelegd hoe ze denkt de natuur in de Westerschelde te herstellen. Brussel zal geen 'ja' of 'nee' tegen dat plan zeggen. Maar wat dan wel?

De euforie is in Zeeland nog nauwelijks voorbij. Het is vrijdag 17 april als het kabinet na maandenlang wikken en wegen besluit om de Hertogin Hedwigepolder niet onder water te zetten. In plaats daarvan moeten er strekdammen in de Westerschelde komen. Als daar straks het water langzamer stroomt, ontstaan nieuwe schorren. Natuur die zo kenmerkend is voor de Westerschelde. Dan ook komen weer planten en dieren terug die nu zijn bedreigd of zelfs zijn verdwenen.

Is die nieuwe natuur nodig? Ja, want door bijvoorbeeld de aanleg van industriegebieden is de afgelopen tientallen jaren veel natuur vernield. Is dat dan erg? Zeker, want de Westerschelde is aangewezen als een Europees beschermd natuurgebied (Natura 2000). Om te begrijpen wat de Europese Commissie nu doet, is het nodig om heel even af te dalen naar de krochten van Europa.

In de aanwijzing tot beschermd natuurgebied (formeel: concept-aanwijzingsbesluit) staat omschreven welke soorten en leefomgevingen in de Westerschelde beschermd of hersteld moeten worden. Ook staat er in hoeveel er van alles moet voorkomen en vooral wat de kwaliteit moet zijn (in jargon: instandhoudingsdoelstellingen).

"Eenvoudig gezegd staat in dat besluit dat het met de natuur in de Westerschelde niet goed gaat", zegt Gerard van der Wal, advocaat bij Houthoff Buruma in Brussel. Hij is specialist op het gebied van Europese regelgeving en richtlijnen. "Juridisch is het nog onduidelijk. Want hoe die natuur precies moet worden hersteld, moet in een zogenoemd beheerplan worden opgeschreven. En dat is er voor de Westerschelde nog niet."

Terug naar het besluit van het kabinet om strekdammen aan te leggen, in plaats van te ontpolderen. Kan Europa dat plan goed- of afkeuren?

"Nee", zegt Van der Wal. "Nederland vraagt aan de Europese Commissie geen goed- of afkeuring. Nederland meldt alleen wat het van plan is te doen. Geen enkele Europese wet dwingt Nederland te ontpolderen. In geen enkele richtlijn staat dat Nederland strekdammen moet aanleggen. Wel is de Westerschelde aangewezen als een beschermd gebied. Ook staat vast welke soorten bescherming genieten en onder de instandhoudingsdoelstelling vallen."

Brussel kan het kabinetsplan niet in de prullenbak gooien, aldus Van der Wal. De Europese Commissie kan hooguit zeggen: u doet niet genoeg en u moet een tandje bij zetten. Europa rekent Nederland uiteindelijk af op het realiseren van een gunstige staat van instandhouding van voorkomende beschermde planten, dieren en habitats."

Dat is niet zo vrijblijvend als het lijkt. Van der Wal: "In de Europese Habitatrichtlijn staat niet hoe lang een lidstaat over natuurherstel mag doen. Dat wil niet zeggen dat Nederland dertig jaar de tijd heeft, maar ook niet dat het binnen drie jaar gerealiseerd moet zijn."

Volgens de Brusselse advocaat controleert de Europese Commissie nu twee dingen. "Europa toetst of Nederland de afspraken nakomt die in het kader van de tweede verdieping van de Westerschelde zijn gemaakt. En Europa toetst of de natuur voldoende wordt hersteld. Nederland deelt nu mee wat het van plan is te doen en moet in een evaluatie eens in de zes jaar aangeven hoe het ermee staat. Is het resultaat uiteindelijk onvoldoende dan kan de Europese Commissie een inbreukprocedure tegen Nederland beginnen bij het Europees Hof. Daarbij gaat het dan niet om de vraag of ontpolderen moet, maar of Nederland bij het bereiken van de instandhoudingsdoelstelling op de goede weg is."

Ook al zijn de eerste geluiden positief, het is niet met zekerheid te zeggen hoe het kabinetsbesluit in Brussel valt. Alle deuren zitten potdicht. Ambtenaren, zowel in Brussel als Den Haag, is verboden over het onderwerp met de media te communiceren.

De Tweede Kamer debatteert komende week over het kabinetsbesluit natuurherstel Westerschelde. Fracties zullen vooral vragen stellen.

PZC - zaterdag 23 mei 2009 - Jeffrey Kutterink