Voorzitter, 

De voorgenomen verkoop van de wholesale van de PZEM, waaronder de gascentrale, blijkt een complexe materie, waar al veel over gezegd is. 

De aandeelhoudersstrategie van de PZEM, vastgesteld in 2017, stelt dat je je als publieke aandeelhouders niet met commerciële business zou moeten willen bezighouden. Een standpunt dat de fractie van GroenLinks onderschreef en in principe nog onderschrijft. Verkoop van de wholesale past in dat verhaal. 

De uit de commissie opgehaalde – en thans voor ons liggende – wensen van PS tonen aan dat er serieus nagedacht is over belangrijke aandachtspunten bij zo’n eventuele verkoop. Op zich wensen waar GroenLinks achter kan staan mocht de verkoop doorgaan. Er is echter nog een andere wens aan de orde gekomen, betrekking hebbend op een bredere kijk op deze materie.   

De wereld is immers sinds 2017 veranderd. Dat wordt ook in Zeeland ervaren. Er liggen tal van maatschappelijke opgaven waarvan zowel GS als het merendeel van PS vindt dat we daarop in moeten spelen. De visies daarop met de bijbehorende vertalingen in beleid op bv. klimaat, energie en water zijn niet voor niets vastgesteld. 

Het is hier niet de plaats daar nader op in te gaan. Toch is het juist deze achtergrond die voor GroenLinks de hoofdvraag oproept of het wel wijs is de voorgenomen verkoop door te zetten. We horen en lezen we steeds vaker “is de privatisering en marktwerking” niet te ver doorgeschoten? In de zorg bijvoorbeeld, maar zeker op de energiemarkt. Als overheden zijn we de grip op die markt totaal verloren. Niemand wil afhankelijk zijn van Rusland voor zijn gas. Prijzen rijzen de pan uit. Wat dit betekent voor burgers, bedrijven en organisaties hoef ik hier niet uit te leggen. Wereldwijd, Europees en nationaal worden er drastische maatregelen genomen om die effecten te kunnen opvangen. 

De grote vraag hierbij is dus of de publieke belangen in de energievoorziening niet beter geborgd dienen te worden. De motie van Marijnissen en Segers van 22 september jl. in de Tweede Kamer roept op dit snel te gaan onderzoeken en krijgt massale steun, o.a. ook van alle partijen die eveneens hier in PS zitten.    

Daarom komen de fracties van GroenLinks en PvdA met een 6e wens voor in de brief aan GS, verwoord in het amendement dat eerder deze vergadering is ingebracht door de PvdA.

De kern van dat amendement luidt: “Maak nu een pas op de plaats en wacht in ieder geval op de uitkomst van het onderzoek, aangevraagd via die motie uit de Tweede Kamer van sep. jl.” Een pas op de plaats is een optie die niet in tegenspraak is met de huidige aandeelhoudersstrategie. Je mag en kan ook nee zeggen.

Een van de adviseurs – Houthoff – stelt dat we ons niet blind hoeven te staren op “nu verkopen is de enige mogelijkheid.” Nader onderzoek is wenselijk volgens hen. Niet alleen naar de integriteit van de beoogde koper, maar ook naar diens vergroeningsplannen bijvoorbeeld. Inmiddels beschikken we over een eerste onderzoek naar de integriteit van EPH, waaruit zou blijken dat daarover geen twijfels hoeven te bestaan. Wat de fractie van GroenLinks betreft zijn die daarmee echter niet geheel weggenomen. Het draait hier om een rapport zonder conclusies met concrete aanbevelingen. Dat zie je niet vaak. 

Een pas op de plaats maakt nadere onderzoeken mogelijk. Bovendien kun je met de uitkomst van het door de Tweede Kamer aangevraagde onderzoek – te verwachten in het eerste kwartaal van 2023 – ruimte creëren voor wat we in de toekomst samen belangrijk vinden. Zowel voor de aandeelhoudersstrategie als in hoeverre we als overheden weer meer grip op de energievoorziening zouden moeten krijgen. 

VRAAG: Wat vindt GS van deze gedachtegang? En zou GS bereid zijn haar advies om nu te verkopen te heroverwegen wanneer deze wens wordt aangenomen?  

Uiteindelijk ging zo’n 42% van de Statenleden mee met onze gedachte van maak nu een pas op de plaats. De overige 58%, inclusief GS, is meer van mening dat vastgehouden dient te worden aan de aandeelhoudersstrategie. Zij willen geen verband leggen tussen de motie in de Tweede Kamer en deze voorgenomen verkoop. Wanneer we nu cashen, kunnen we later mooie (groene) dingen doen stelt men. Enkel vanuit financieel oogpunt gezien wellicht begrijpelijk - al is er nu al voor gewaarschuwd dat de Zeeuwse overheden zich nog niet rijk mogen rekenen – maar  wie het in breder perspectief bekijkt houdt toch haar vraagtekens. PvdA en GroenLinks zeker. Zij niet alleen. Dat blijkt ook uit de aangenomen nu-niet-verkopen-moties in 4 Zeeuwse gemeenten. 

De fractie van GroenLinks heeft wel voor de overige wensen gestemd bij een eventuele verkoop, maar met een stemverklaring: onze 1e keuze blijft maak nu een  pas op de plaats. De aandeelhouders zullen 20 december 2022 een besluit nemen.